Zarys etnograficzny Lubelszczyzny
Lubelszczyzna stanowi terytorium zróżnicowane zarówno pod względem fizjograficznym, geograficznym, jak i etnograficznym. Od najdawniejszych czasów obszar ten zamieszkiwały różne związki plemienne i grupy etniczne. W okresie wczesnego średniowiecza lewy brzeg Wisły zasiedlali Małopolanie, Krakowiacy, Wiślanie, Sandomierzanie i Lędzianie; ujście Pilicy i Wieprza - Mazowszanie, a wschodnie tereny wzdłuż Bugu - Wołynianie, Bużanie i Dulębowie. Obszary między Wieprzem a Bugiem zajmowały plemiona ruskie. Z biegiem czasu Wiślanie i Sandomierzanie przesuwali się coraz bardziej na wschód, natomiast od wschodu od X w. nasilało się osadnictwo ruskie. W późniejszych czasach na ten trzon osadniczy nakładały się różne warstwy etniczne. W XIV i XV w. od południa przedostawali się tu Wołosi. W XVII i XVIII w. nasiliła się kolonizacja holenderska (obszary między Wieprzem a Bugiem) oraz niemiecka. W wyniku ścierania się silnych fal migracyjnych na przełomie XIX i XX w. tereny zamieszkane przez plemiona ruskie w dużej mierze uległy polonizacji, a zamieszkująca Lubelszczyznę ludność podzieliła się na dwie główne grupy: polską i ruską. Kolonizacje niemiecka i holenderska nie wywarły większego wpływu na ukształtowanie się kultury ludowej na tych terenach Do ważniejszych grup etnograficznych zamieszkujących Lubelszczyznę należy zaliczyć: Małopolan, Podlasiaków, Lasowiaków, Bojarów Międzyrzeckich, Borowiaków, Białorusinów i Ukraińców. Poszczególne grupy etniczne posiadały odrębne tradycje, co wpłynęło na duże zróżnicowanie kultury ludowej w regionie lubelskim. Różnice te obserwujemy zarówno w kulturze materialnej (np. budownictwo, tkactwo), jak i w kulturze duchowej (obrzędy, stroje, plastyka zdobnicza). Przez obszar Lubelszczyzny przebiegały granice ogólnosłowiańskich zasięgów niektórych wytworów kultury materialnej np.: cepów kapicowych (południe) i cepów gązewkowych (północ), prząślic krężołkowych (południe) i przęślic łopatkowych (północ), kijanek lekkich (południe) i kijanek ciężkich (północ), jarzma podgarlicowego (południe) i jarzma kulowego (północ). Peryferyjne położenie Lubelszczyzny w stosunku do Polski centralnej w dużej mierze przyczyniło się do zachowania pewnych tradycyjnych form kultury ludowej jeszcze do czasów II wojny światowej, ponieważ wszystkie zmiany zachodziły tu dużo wolniej niż w innych regionach.
Rzeźba na Lubelszczyźnie
więcej »Ze wszystkich dziedzin sztuki ludowej rzeźba i malarstwo najdłużej czekały na swoje odkrycie. Decydujący wpływ na taką sytuację miał panujący w sztuce XIX w. realizm. Jaskrawo polichromowane, często naiwne, niezbyt proporcjonalne rzeźby nie wzbudzały zainteresowania badaczy kultury ludowej. Dopiero gdy w sztuce upowszechniły się nowsze kierunki, a szczególnie formizm, zwrócono uwagę na rzeźbę ludową. Rzeźba w sztuce ludowej zajmuje pozycję wyjątkową, zarówno ze względu na wartości artystyczne, jak i znaczenie w kulturze duchowej i tradycji naszej wsi.
Malarstwo na Lubelszczyźnie
więcej »Ludowa twórczość malarska nie wyrosła w kręgu kultury wiejskiej. Profesja ta wymagała odpowiedniego warsztatu, farb, pędzli i umiejętności posługiwania się nimi. Twórcami obrazów, głównie o treści religijnej, byli malarze cechowi i małomiasteczkowi, działający przy dużych ośrodkach pątniczych. Wykonywali oni seryjne obrazy na sprzedaż jarmarczną i odpustową, a także na zamówienie do kaplic, kościołów, dla bogatych chłopów, drobnej szlachty i mieszczaństwa.
Stroje ludowe Lubelszczyzny
więcej »Uwaga, jaką przywiązywano do stroju sprawiła, że w dziedzinie ludowej twórczości artystycznej zajmował on jedno z ważniejszych miejsc. Był dziełem plastycznym o barwnej i przestrzennej kompozycji, na które złożyła się praca ręczna samych właścicieli oraz twórczość specjalistów wiejskich i małomiasteczkowych: tkaczek, krawców, hafciarek, koronczarek, szewców, kożuszników.
Tkactwo Lubelszczyzny
więcej »Ludowe tkactwo Lubelszczyzny posiada bogate tradycje, a tkaniny wyróżniają się szeroką gamą splotów, kolorów i wzorów. Spotyka się wśród nich pasiaki, kraciaki, tkaniny przetykane, dywany tzw. perskie o wzorach geometrycznych, dywany dwuosnowowe czy tkaniny z haftem tkackim zw. “perebory”.
Kowalstwo Lubelszczyzny
więcej »Rozkwit kowalstwa wiejskiego miał miejsce w drugiej połowie XIX w., kiedy po uwłaszczeniu poprawiły się warunki materialne chłopów, rozpoczynając nową fazę rozwoju wsi. Powszechnym zjawiskiem stało się dążenie do zewnętrznego podkreślenia swojej zamożności poprzez bogaty strój, dekorowanie wnętrz izby czy zdobienie przedmiotów codziennego użytku.
Garncarstwo Lubelszczyzny
więcej »Najstarsza notatka w źródłach historycznych o garncarstwie lubelskim pochodzi z 1558 r. i dotyczy Międzyrzeca Podlaskiego. Tradycje cechowe sięgają tu XVII-XVIII w. Już wówczas istniały ośrodki garncarskie w Baranowie, Firleju, Pawłowie i Urzędowie. Jednak ogromny rozkwit garncarstwa ludowego przypadł dopiero na połowę XIX i początek XX w. Czynnych było wówczas ponad 100 ośrodków garncarskich produkujących naczynia używane do gotowania, przechowywania i spożywania żywności. Wytwarzano w nich także zabawki dziecięce i niewielkie rzeźby.
Plastyka zdobnicza na Lubelszczyźnie
więcej »O wycinankach i pająkach - przedmiotach służących do dekoracji wnętrz.
(eksponaty prezentowane na wystawach czasowych)
Plastyka obrzędowa na Lubelszczyźnie
więcej »O obrzędach wielkanocnych i bożonarodzeniowych oraz związanych z nimi przedmiotami artystycznego wyrazu.
(eksponaty prezentowane na wystawach czasowych)
Instrumenty ludowe na Lubelszczyźnie
więcej »Na Lubelszczyźnie najsilniejsze tradycje ludowego muzykowania występowały w powiatach biłgorajskim, zamojskim i krasnostawskim. Ośrodki te oddziaływały na resztę regionu, decydując o kształcie muzycznego jego krajobrazu.
Muzeum Lubelskie w Lublinie otrzymało certyfikat - "MIEJSCE PRZYJAZNE SENIOROM"
