Dział Kultury Materialnej i Duchowej został powołany pod koniec 2016 r. zarządzeniem Dyrektora Muzeum Lubelskiego. Powstał z połączenia dotychczas istniejących komórek: Działu Archeologii, Działu Etnografii, Działu Militariów i Gabinetu Numizmatycznego. Utworzone Sekcje - Archeologii, Etnografii, Militariów i Numizmatów, nadal sprawują pieczę na tematycznymi zbiorami muzealnymi swych specjalizacji.