Muzeum Narodowe w Lublinie

Ludowe kowalstwo przez długi okres było prawie jedynym dostarczycielem wyrobów żelaznych, głównie narzędzi niezbędnych w gospodarstwie wiejskim. Wraz z rozpowszechnieniem się w drugiej połowie XIX w. taniego żelaza fabrycznego rosła liczba kowali. Niekiedy w jednej wsi było ich kilku. Rekrutowali się z różnych środowisk, różne też mieli przygotowanie fachowe (dawni kowale dworscy, kowale po nauce w miasteczku, kowale z rodzin kowalskich, samoucy). Pomimo dużego zapotrzebowania na ich usługi, kowale musieli zabiegać o odbiorców, co było jednym z głównych powodów bogatego zdobienia wyrobów. Oprócz narzędzi potrzebnych w rolnictwie kowale wiejscy wyrabiali kraty, zamki i zawiasy potrzebne w budownictwie i do wyrobu mebli, okucia do wozów i sań. Osobny dział wyrobów kowalskich, szczególnie dekoracyjnych, stanowiły krzyże wieńczące kapliczki i drewniane krzyże przydrożne, jak również spotykane na nagrobkach.

Ozdobny charakter wyrobów uzyskiwano poprzez nadanie im dekoracyjnej formy i zastosowanie takich technik zdobniczych jak: trybowanie (wykuwanie na zimno lub gorąco puncami lub młotkami odpowiedniej formy) oraz stempelkowanie (zdobienie przedmiotów żelaznymi młotkami o różnie ukształtowanym zakończeniu: koliste, płaskie lub ornamentowane w formie gwiazdek, rozetek itp.). Zdobiono również przy użyciu punktaków czy przecinaków i wówczas powstawał ornament bardzo skromny – w postaci: kropek, zygzaków, jodełek, kratek.

W XX w., wraz z rozwojem produkcji fabrycznej kowalstwo wiejskie zaczyna podupadać, zachowując jednak jeszcze znaczenie jako miejsce reperacji czy adaptacji fabrycznych narzędzi. Zanika zainteresowanie zdobnictwem; upowszechnił się pogląd, że zdobnictwo osłabia żelazo. Po II wojnie światowej na lubelskich wsiach działało niewielu kowali, którzy potrafili wykonywać zdobione wyroby. Nie znajdowały one zbytu wśród ludności wiejskiej, więc z konieczności kowale ograniczali swoją produkcję do wykonywania narzędzi rolniczych, drobnych reperacji i kucia koni. Reaktywowanie artystycznego kowalstwa było możliwe, pod warunkiem że jego wyroby znajdą zastosowanie w obecnych warunkach. W związku z tym współcześnie działający kowale zastosowali tradycyjne techniki i wzory do wykonywania przedmiotów, które nie występowały w dawnej kulturze wiejskiej. Są to m.in. świeczniki, kinkiety, popielniczki czy zestawy kominkowe, a więc wyroby, które mogą być efektownym elementem dekoracyjnym współczesnego wnętrza.

W regionie lubelskim działało kilkunastu takich kowali. Do najbardziej utalentowanych, którzy nie tylko po mistrzowsku opanowali wszystkie techniki, ale również umiejętnie potrafili zastosować tradycyjne wzory do nowych wyrobów, należeli: Edward Bychawski z Borowa w pow. krasnostawskim, Bronisław Pietrak z Gutanowa i Aleksander Adamczyk z Pożógu w pow. puławskim oraz Piotr Pędzisz z  Łysołaj i Roman Czerniec z Wojciechowa w pow. lubelskim. Nadzieję na przetrwanie kowalstwa, obok objęcia go opieką i włączenia do konkursów na sztukę ludową, daje również rosnące w bogacącym się środowisku miejskim zainteresowanie wyrobami tradycyjnymi, takimi jak: kraty, zawiasy, ogrodzenia, wiatrowskazy itp., które stanowią oryginalne elementy nowo wznoszonych rezydencji.