Muzeum Lubelskie w Lublinie w latach 2015-2016 realizuje projekt, którego tematem jest opracowanie i publikacja wyników interdyscyplinarnych badań osady kultury przeworskiej z okresu rzymskiego w Nieszawie Kolonii (stanowisko 5, AZP 82-74/9) w pow. opolskim, woj. lubelskim. Zadanie zatytułowane „Nieszawa Kolonia stanowisko 5, pow. Opole Lubelskie". Interdyscyplinarna monografia osady z okresu rzymskiego” otrzymało dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach programu: Dziedzictwo kulturowe, priorytet: Ochrona zabytków archeologicznych.

W wieńczącej realizację projektu monografii znajdzie się podsumowanie rezultatów badań wykopaliskowych i geofizycznych, a także wykonanych już analiz specjalistycznych. Ratownicze prace terenowe prowadzone w latach 1996-2000, 2003 i 2006-2008 oraz badania przyrodnicze i fizykochemiczne pozwalają na stworzenie wieloaspektowej charakterystyki osady. Spektrum badań interdyscyplinarnych zostanie w ramach projektu poszerzone, co da nowe możliwości dokumentacji i interpretacji pozyskanych źródeł.

Przewidywane rezultaty projektu

1. Szczególny nacisk zostanie położony na wieloaspektowe badania materiału ceramicznego: rozwinięcie analizy typologiczno-technologicznej i chronologicznej ceramiki lepionej w ręku, stworzenie spójnej charakterystyki „warsztatu garncarskiego” mieszkańców osady oraz określenie pochodzenia ceramiki wykonanej na kole.

2. Analizy archeozoologiczne uzupełnią dotychczasowe badania. Po ich wykonaniu będziemy dysponować wszechstronną analizą 100% (ponad 7,5 tyś. fragmentów) materiału osteologicznego pochodzącego z obiektów i warstwy kulturowej osady, co pozwoli na pełną charakterystykę gospodarki hodowlanej.

3. Przeprowadzone dotychczas w minimalnym zakresie specjalistyczne analizy przedmiotów metalowych zostaną pogłębione o analizy metaloznawcze wybranych zabytków z żelaza, które pozwolą na określenie cech technologicznych wykonania analizowanych artefaktów, ewentualnie na przypisanie ich do konkretnego ośrodka produkcyjnego. Badania składu chemicznego zabytków wykonanych ze stopów miedzi umożliwią precyzyjną identyfikację metalu oraz wskażą czy zostały wykonane w różnych warsztatach metalurgicznych czy w jednej pracowni.

4. Specjalistycznym analizom chemicznym poddana zostanie kolejna, nie opracowana dotąd, kategoria zbytków – fragmenty naczyń szklanych. W oparciu o badania technologii  zostanie podjęta próba identyfikacji ośrodków wytwórczych.

5. Analizy petrograficzne, dadzą opis narzędzi wykonanych z kamienia oraz kamieni konstrukcyjnych z wybranych obiektów.

6. Ważnym zagadnieniem w studiach nad osadą w Nieszawie Kolonii są badania nad jej chronologią, a zwłaszcza ustalenie, czy była zasiedlona permanentnie czy okresowo, w ramach czasowych określonych przez metody archeologiczne i serię dat termoluminescencyjnych. Zaplanowane datowanie radiowęglowe przewiduje wykonanie dat C14 z próbek węgli drzewnych i kości zwierzęcych.

7. Projekt zakłada wykorzystanie systemu lotniczego skaningu laserowego (LIDAR) do stworzenia Numerycznego Modelu Terenu dla stanowiska nr 5 w Nieszawie Kolonii i mikroregionu osadniczego w rejonie ujścia rzeki Wyżnicy do Wisły, czego rezultatem będzie wykonanie precyzyjnego planu wysokościowego stanowiska oraz jego wizualizacji 3D. Należy spodziewać się także, że przygotowany NMT umożliwi zobrazowanie kontekstu funkcjonowania osady w obrębie bezpośrednio sąsiadującej sieci rzecznej oraz pozwoli na rozpoznanie innych śladów starożytnej działalności osadniczej i gospodarczej.

Do merytorycznej realizacji projektu zostało zaproszonych dwunastu naukowców reprezentujących różne dyscypliny, takie jak: archeologia, archeozoologia, archeometria, fizyka, chemia, petrografia. Nawiązano współpracę z ośrodkami naukowymi w Lublinie, Krakowie, Wrocławiu, Warszawie, Poznaniu i Berlinie.

Kierownikiem projektu jest Marta Stasiak-Cyran z Działu Archeologii Muzeum Lubelskiego.
Badania zakończy w 2016 roku publikacja naukowa.