Zabytki archeologiczne po raz pierwszy zaprezentowano mieszkańcom Lublina 104 lata temu na „Wystawie przedmiotów Sztuki i Starożytności” zorganizowanej w 1901 r. z inicjatywy Hieronima Łopacińskiego, znanego lubelskiego regionalisty i pedagoga.
Pochodziły one, podobnie jak eksponaty z innych dziedzin, z udostępnionych na tę okazję prywatnych kolekcji. Po zakończeniu wystawy część zabytkowych obiektów, w tym znalezisk odnoszących się do najstarszych dziejów ziem polskich, została przekazana na rzecz mającej powstać regionalnej placówki muzealnej. Otworzono ją w 1906 r. przy Lubelskim Towarzystwie Rolniczym. W 1914 r. - wraz ze zbiorami gromadzonymi przez Towarzystwo Higieniczne i lubelski oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego - zabytki te przeszły na własność Towarzystwa p. n. Muzeum Lubelskie w Lublinie.
Lata 1920-1928 były okresem aktywnej działalności w naszym regionie Michała Drewki, Państwowego Konserwatora dla Zabytków Przedhistorycznych na okręg lubelski. Zarejestrował on szereg nowych stanowisk archeologicznych, na niektórych z nich przeprowadził prace badawcze, przygotował również - w roku 1923 - pierwszą w Muzeum Lubelskim wystawę poświęconą wyłącznie archeologii. Działalność ta nie przyczyniła się jednak do powiększenia zbiorów Muzeum Lubelskiego, gdyż wraz z likwidacją w 1928 r. urzędów konserwatorskich wszystkie zgromadzone przez M. Drewkę zabytki przejęło utworzone w tym czasie Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie. W następnych latach na obszarze międzyrzecza Wisły i Bugu badania wykopaliskowe podejmowali pracownicy nowopowstałego PMA, Zakładu Archeologii Przedhistorycznej Uniwersytetu Warszawskiego oraz Muzeum Archeologicznego im. E. Majewskiego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego - pozyskiwane materiały zabytkowe trafiały do wspomnianych placówek warszawskich.
Zasoby Muzeum Lubelskiego powiększyły się w okresie międzywojennym jedynie o nieliczne znaleziska pochodzące z przypadkowych odkryć lub badań amatorskich. Szansą na zmianę tej sytuacji było zatrudnienie w Muzeum osoby odpowiednio przygotowanej merytorycznie do prowadzenia działalności archeologicznej, w tym podejmowania prac terenowych. W 1939 r. asystentem został Kazimierz Łukasiewicz, absolwent archeologii na Uniwersytecie Poznańskim, który w tym samym roku przeprowadził badania terenowe w okolicy Chełma. Wybuch wojny pokrzyżował dalsze plany.
Po wyzwoleniu Lublina spod okupacji hitlerowskiej, w sierpniu 1944 r. Muzeum wznowiło działalność.