Muzeum Narodowe w Lublinie

Nie chciałabym, aby uległo zniszczeniu to, w co śp. Stefan Żeromski włożył tyle pieniędzy i swojej ostatniej troski w życiu, gdzie pragnął na zawsze spoczywać.
W tym celu pragnęłabym całą posiadłość, wraz z grobowcem i „Chatą”, ofiarować Narodowi Polskiemu, uważając całość ze wszystkimi pamiątkami i ruchomościami, tam się znajdującymi, i takiemi, które powinny wrócić jako muzeum im. Śp. Stefana Żeromskiego.
Oktawia Żeromska
fragment Aktu fundacji Muzeum Stefana Żeromskiego w Nałęczowie

Chata, miejsce twórczej aktywności Stefana Żeromskiego, to jeden ze znaków rozpoznawczych Nałęczowa. Została wybudowana w 1905 roku dzięki honorarium za Popioły, zgodnie z projektem Jana Koszczyca-Witkiewicza. W 1928 roku Chata, „pracownia, a raczej leżalnia” dzięki Oktawii Żeromskiej zamieniona została w Muzeum Stefana Żeromskiego, w którym prezentowane jest autentyczne wyposażenie dawnej pracowni pisarza: kanapa, krzesła i fotele, łóżko, biurko Żeromskiego, biblioteczka,  w której pozostały jego książki. W Muzeum eksponowane są  także podręczniki, zeszyty i przybory szkolne, toaletowe i lekarskie, pamiątki z podróży i wiele rysunków Adama Żeromskiego (przedwcześnie zmarłego syna pisarza),  jego narty i czekany. Zwiedzający mogą podziwiać kolekcję portretów pisarza (autorstwa Stanisława Ignacego Witkiewicza, Eligiusza Niewiadomskiego, Tadeusza Pruszkowskiego, Tymona Niesiołowskiego, Franciszka Siedleckiego), prace Stanisława Witkiewicza, Jana Witkiewicza, Henryka Siemiradzkiego, Leona Wyczółkowskiego, kompozycje pejzażowe  Oktawii Żeromskiej, a także dwa obrazy namalowane przez Stefana Żeromskiego.

W programie jubileuszowej uroczystości: odczytanie aktu fundacji Muzeum, odznaczenie osób zasłużonych dla Muzeum, wykład prof. Małgorzaty Nossowskiej (Instytut Historii UMCS) na temat historii muzeum, koncert w wykonaniu Macieja Witkiewicza (akompaniament M. Lipińska), jubileuszowy tort i lampka wina. W trakcie jubileuszu będzie można także otrzymać okolicznościową „Jednodniówkę Nałęczowską” z pieczątką jubileuszową, a także odbędzie się premiera pocztówki nałęczowskiej wydanej przez Pocztę Polską.

Wydarzenia towarzyszące jubileuszowi 90-lecia Muzeum Stefana Żeromskiego:

Wystawa plenerowa poświęcona fundatorce Muzeum Stefana Żeromskiego Oktawii Żeromskiej (Galeria pod Lipami) – wystawa otwarta przybliża postać zasłużonej dla Nałęczowa Oktawii z Radziwiłowiczów Żeromskiej, fundatorki Muzeum Stefana Żeromskiego

Ogólnopolska konferencja naukowa „W kręgu dramatu obyczajowego: Stefan Żeromski i inni (XIX–XX wiek)” (odbyła się w dniach 11-12 czerwca, Ochrona im. Adama Żeromskiego) – naukowcy reprezentujący różne ośrodki naukowe dyskutowali o dramatach obyczajowych Żeromskiego w kontekście osiągnięć dramaturgii polskiej i europejskiej końca XIX i początku XX wieku, w ramach konferencji odbył się także wieczór poetycki dr Karola Samsela poświęcony tomom poetyckim „Z domami ludzi" i „Autodafe".

Wystawa czasowa Lubię Adama! (czerwiec-październik, Ochrona im. Adama Żeromskiego) – wystawa przybliża postać Adama Żeromskiego, bogaty zbiór zdjęć pozwala prześledzić koleje życia Złotego Skauta, a korespondencja i przedmioty osobiste pokazują zainteresowania i pasje przedwcześnie zmarłego syna Oktawii i Stefana Żeromskich.

Wystawa plenerowa Adam Żeromski (czerwiec-grudzień, przy Mauzoleum) – uzupełnione przejmującymi cytatami z tomu O Adamie Żeromskim wspomnienie kalendarium życia Adama Żeromskiego.

Wydanie książki Marii Mironowicz-Panek Oktawia Żeromska. Portret rodzinny (czerwiec) – książka wydobywa z cienia postać, której życie stanowi przykład charakterystycznego dla polskich kobiet końca XIX i początku XX wieku angażowania się jednostki w społeczno-patriotyczne działania zbiorowości. Opowieść o córce lekarza-społecznika, pasierbicy dyrektora nałęczowskiego uzdrowiska, towarzyszce życia uczestnika powstania styczniowego, żonie Stefana Żeromskiego, przyjaciółce Bolesława Prusa, teściowej Jana Koszczyc-Witkiewicza - Oktawii z Radziwiłłowiczów primo voto Rodkiewiczowowej secundo voto Żeromskiej (tom do nabycia w Muzeum Stefana Żeromskiego).

Cykl wykładów jubileuszowych (sierpień-grudzień, Ochrona im. Adama Żeromskiego) –wykłady przygotowane przez wybitnych specjalistów zajmujących się życiem i twórczością Stefanan Żeromskiego, przybliżające postać i dokonania pisarza.

Konkurs Recytatorski Prozy Stefana Żeromskiego o Złotą Różę (październik) – konkurs dla młodzieży szkolnej, dzięki któremu młodzi czytelnicy poznają piękno języka utworów Stefana Żeromskiego.