Muzeum Narodowe w Lublinie

W skład powołanej w 1957 r. grupy, której pierwszą siedzibą były pracownie na Zamku Lubelskim, weszli: Jerzy Durakiewicz (pseudonim Marek), Ryszard Kiwerski, Mirosław Komendecki, Krzysztof Kurzątkowski, Stanisław Michalczuk, Lucjan Ocias, Józef Tarłowski i Przemysław Zwoliński (pseudonim Sadlej), oraz najbardziej radykalni członkowie: Włodzimierz Borowski, Tytus Dzieduszycki-Sas i Jan Ziemski. Grupa „Zamek” prezentowała awangardowy program odnowy sztuki realizowany w duchu krytycznej interpretacji akademizmu. Rozwijane przez członków grupy malarstwo materii i taszyzm synchronicznie wiązały się z prądami europejskimi, tworząc interesujący i oryginalny wariant awangardy środkowoeuropejskiej.

Tytus Dzieduszycki-Sas (ur. 1934 r. w Zarzeczu, zm. 1973 r. w Paryżu) – jeden z założycieli Koła Młodych Plastyków, późniejszej lubelskiej Grupy „Zamek” powołanej w 1957 r. przez studentów historii sztuki KUL. W tym okresie rozpoczął się dla niego czas intensywnych poszukiwań artystycznych objawiających się odejściem od realizmu na rzecz ekspresjonizmu, surrealizmu i abstrakcji. W 1959 r. wyjechał do Paryża, gdzie podjął współpracę ze środowiskiem Edouarda Jaguera i ruchem „Phases”, skupiającym międzynarodowe grono artystów odwołujących się do tradycji surrealizmu oraz do dominującego w latach 50. XX w. informelu. W 1962 r. rozpoczął studia w École Nationale Supérieure des Arts Décoratifs. Zainteresował się sztuką kinetyczną, czego zwieńczeniem była wystawa prezentująca jego prace w 1968 r. w Paryżu. Pod koniec życia zajmował się profesjonalnie projektowaniem elementów wyposażenia wnętrz, obiektów architektonicznych i przedmiotów użytkowych. Zginął wiosną 1973 r. w Paryżu w wypadku samochodowym.

Zakupione przez Muzeum Lubelskie prace pokazują szeroki przekrój zainteresowań Dzieduszyckiego. Są wśród nich asamblaże oraz projekty i szkice do asamblaży o autonomicznych wartościach artystycznych, monotypie, rysunki łączące różne media, prace wykonane w technikach wodnych, w których artysta sięgał po szablon, tworząc kilka wariantów tej samej kompozycji. Pochodzą one z różnych okresów twórczości, począwszy od wczesnych, dość konwencjonalnych widoków powstałych przed przystąpieniem Dzieduszyckiego do Grupy „Zamek”, poprzez datujące się na lata 1956–1960 poszukiwania formalne w duchu nowoczesności związane z malarstwem materii i refleksją nad strukturą obrazu. Były one wstępem do pojawienia się najciekawszych w twórczości artysty asamblaży pochodzących z okresu paryskiego, w których eksperymentował z różnymi materiałami niemalarskimi i tzw. przedmiotami znalezionymi (objets trouvé).

Projekt Tytus Dzieduszycki-Sas (1934-1973) w kolekcji grupy Zamek Muzeum Lubelskiego w Lublinie dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Regionalne kolekcje sztuki współczesnej".

Artykuły:

dr hab. Marcin Lachowski, Przedmiotowość zmetaforyzowana, [w:] Tytus Dzieduszycki-Sas, 1934-1973, red. Piotr Majewski, Lublin 2012.

dr Piotr Majewski, Tytus Dzieduszycki-Sas. Od lubelskiej Grupy „Zamek” do ruchu „Phases” w Paryżu, [w:] Tytus Dzieduszycki-Sas, 1934-1973, red. piotr Majewski, Lublin 2012.

Klara Sadkowska, Brudna materia sztuki. Tytus Dzieduszycki-Sas w zbiorach Muzeum Lubelskiego w Lublinie